Historia plakatu – od arcydzieła do sztuki użytkowej

Plakaty to popularna forma przekazu marketingowego, którego początki sięgają XI stulecia. Powszechnie stosowane afisze były drukowane początkowo głównie w celach informacyjnych, natomiast na przestrzeni lat ewoluowały i zostały traktowane jako skuteczne medium marketingowe. W Polsce pierwsze projekty prekursorów w zakresie drukowania plakatów pojawiły się już w XVII wieku jako miedzioryty i drzeworyty. Z tego artykułu dowiesz się więcej o początkach oraz historii polskiego plakatu.

 

Spis treści:

• Co to jest plakat?
• Historia plakatu – wprowadzenie
  • Pierwszy plakat
• Rodzaje plakatów
• Funkcje plakatów
• Plakat artystyczny – czym się charakteryzuje i kiedy się pojawił?
  • Początki plakatu artystycznego
• Plakat filmowy
• Historia polskiego plakatu
  • Początki plakatu polskiego i jego funkcje w XIX wieku
  • Złota era plakatu polskiego
  • Plakat polski po II wojnie światowej
  • Plakat polski – lata 50. i 60. XX wieku
  • Lata 70. i 80. dla polskiego plakatu
• Rola plakatu w promocji

 

Co to jest plakat?

Plakat to produkt poligraficzny, który jest obecnie wytwarzany poprzez wykorzystanie metody druku cyfrowego lub (rzadziej) sitodruku. Afisz, czyli po prostu plakat reklamowy to środek przekazu, który wykorzystuje: symbole, metafory, teksty, wizualne znaki oraz znaki firmowe, które mogą przyczynić się do zwiększenia poziomu rozpoznawalności marki.

Zgodnie z definicją plakatu, jest to forma przekazu o charakterze informacyjnym, promocyjnym, a niekiedy nawet propagandowym, co było szczególnie widoczne w okresie II Wojny Światowej.

 

Historia plakatu – wprowadzenie

Pierwszy plakat powstał prawdopodobnie w XVII lub XVIII wieku, choć początkowo techniki poligraficzne były kiepsko rozwinięte, aby rozpocząć masową i powtarzalną produkcję takich materiałów promocyjnych. Za prawdziwy początek i punkt zwrotny w poligrafii uważamy lata 60. i 70. XX wieku, kiedy to branża poligraficzna przeżyła prawdziwą rewolucję.

Stworzenie funkcjonalnych maszyn drukarskich przełożyło się na możliwość masowej produkcji plakatów. Początkowo były wykorzystywane do promowania produktów, usług, a nawet spektakli teatralnych i kinowych. Wraz z rozwojem tej dziedziny afisze stały się też elementem sztuki, którą artyści coraz częściej wykorzystywali w swoich dziełach, np. litografie Rouchona i Badry’ego są uznawane za narodziny nowej dziedziny sztuki.

 

Pierwszy plakat

Pierwszy plakat uznany za pełnowartościowy afisz drukowany powstał na przełomie XVII i XVIII wieku, kiedy to w wyniku działań Henriego de Toulouse-Lautreca w 1840-1845 roku powstały pierwsze cykle litografii reklamowych. Co ciekawe, tematyką pierwszych afiszów reklamowych jako dziedziny w sztuce były kobiety. Na przestrzeni lat wraz z rozwojem nowoczesnych technologii na rynku pojawiały się kolejne dzieła, które najczęściej były powiązane z promocją wydarzeń kulturalnych, np. plakaty Julesa Chereta, które powstawały jeszcze w XIX wieku.

 

Rodzaje plakatów

Historia plakatów sięga nawet czasów, kiedy powstały pierwsze drzeworyty i inne dzieła. Niemniej jednak za prawdziwy początek takiej formy przekazu reklamowego, która przerodziła się też w dziedzinę sztuki, uznajemy czasy, kiedy powstawały pierwsze maszyny drukarskie, czyli 1902 rok.

Plakaty dzielimy ze względu na funkcję oraz przeznaczenie. Najpopularniejsze formy, w jakich występują afisze reklamowe to:

• Plakaty zewnętrzne – umieszczane poza obiektami lub w przestrzeni publicznej, mają na celu dotarcie do szerokiej publiczności. Ich zadaniem jest przyciągnięcie uwagi jak największej liczby osób.
• Plakaty propagandowe i polityczne – to plakaty, które służą do przekazywania określonych idei lub przekonań. Zwykle ich głównym celem jest wpłynięcie na postawy społeczne lub zachowania.
• Plakaty awangardowe i porewolucyjne – te plakaty powstały w okresie awangardy artystycznej lub po wydarzeniach rewolucyjnych. Wyróżniają się one innowacyjnym podejściem do formy i treści, często odnosząc się do tematyki politycznej i społecznej.
• Plakaty teatralne – służą one do promocji przedstawień teatralnych. Najczęściej zawierają one zdjęcia lub ilustracje aktorów, lub scen z przedstawień.
• Plakaty filmowe – promują one filmy, zwykle za pomocą zdjęć głównych aktorów lub scen z filmów.
• Plakaty muzyczne – to plakaty promujące wydarzenia muzyczne, takie jak koncerty czy wydawnictwa. Zazwyczaj zawierają zdjęcia artystów lub grafiki związane z danym gatunkiem muzycznym.
• Plakaty sportowe – promują one wydarzenia sportowe, często prezentując zdjęcia sportowców lub informacje o konkurencjach.
• Plakaty księgarskie – reklamują one publikacje książkowe, zazwyczaj umieszczane są w miejscach sprzedaży książek.
• Plakaty reklamowe – promują różnorodne produkty lub usługi, często spotykane w przestrzeni publicznej lub w punktach sprzedaży.

Dawniej plakaty były wykonywane w 100% ręcznie. Na takie rękodzieła powróciła w XXI wieku. Aby prowadzić skuteczne działania reklamowe, warto wiedzieć, jak zrobić dobry plakat reklamowy. Przygotowaliśmy na ten temat osobny wpis blogowy, z którym powinieneś się zapoznać.

 

Funkcje plakatów

Historia polskiego plakatu nie jest burzliwa ani zbyt długa. Niemniej jednak już od początku występowania takich form masowego przekazu wyróżniono kilka funkcji afiszy stosowanych przede wszystkim w przestrzeniach publicznych. Plakaty promocyjne mają różne zastosowanie, które znajduje zastosowanie nie tylko w marketingu. Najpopularniejsze funkcje plakatów to:

• Informacyjna – to podstawowa funkcja afiszów przygotowywanych w dzisiejszych czasach. Z takiej formy przekazu warto skorzystać, kiedy chcemy nienachalnie zwrócić się do odbiorców i przekazać im informacje, np. o organizowanym evencie.
• Reklamowa – promocja z użyciem wydrukowanych plakatów to działania, które są wciąż stosowane przez wielu przedsiębiorców. Plakaty rozwieszane w przestrzeni publicznej najczęściej pełnią funkcję reklamową.
• Edukacyjna – wszelkiego rodzaju akcje prospołeczne oraz działania fundacji często obejmują drukowanie plakatów, które wspierają przekazywanie wartościowego contentu do potencjalnych grup odbiorców.
• Polityczna – to szczególnie widoczne w okresach wyborów parlamentarnych lub prezydenckich. Wtedy w przestrzeni publicznej nie sposób nie zauważyć wydrukowanych afiszy.
• Artystyczna – choć historia plakatu od zawsze wskazuje, że główną funkcją jest promocja, to jednak na ten moment wielu artystów tworzy plakaty jako formę ekspresji uczuć i przekazu artystycznego.
• Mobilizacyjna – historia plakatu pokazuje, że niektóre afisze mogą mieć formę mobilizacyjną. Powieszone w przestrzeni publicznej lub w biurach mogą motywować do działania, np. poprzez sentencje zamieszczone bezpośrednio na plakacie.
• Dekoracyjna – ostatnia funkcja afiszów to dekoracja wnętrz. Plakaty często są tańsze od obrazów, dlatego stanowią świetne uzupełnienie aranżacji domu, mieszkania, a nawet biura.

W dzisiejszych czasach często wykorzystywane są także plakaty cyfrowe, które sprawdzają się jako forma promocji w social mediach, na stronach internetowych oraz w ramach kampanii Google Ads.

 

Plakat artystyczny – czym się charakteryzuje i kiedy się pojawił?

Plakaty artystyczne to dość oryginalne podejście do przygotowywania skutecznego przekazu reklamowego. W tym przypadku treść na afiszu oraz wszystkie grafiki są tworzone zgodnie z wybranym artystycznym nurtem. Celem plakatów artystycznych jest promocja produktów, usług, marki, a także idei. To także dzieła sztuki, które powinny wzbudzać u odbiorców skrajne emocje, a także zachęcać do refleksji.

Czy wiesz, że plakaty artystyczne można też wydrukować? Nie czekaj i wydrukuj sobie plakat w naszej drukarni. Nasi specjaliści zadbają o to, aby efekt wydruku był zniewalający i przyciągał uwagę potencjalnych odbiorców.

Początki plakatu artystycznego

Pierwsze plakaty artystyczne, które przybierały też formę reprodukcji, pojawiły się w Polsce w XVIII wieku. Wtedy stanowiły małe formy graficzne, które rozwieszano na ulicach miast, aby przekazywać społeczeństwu istotne informacje w przejrzystej formie. Prawdziwe początki plakatu artystycznego miały miejsce w połowie XIX wieku, kiedy to wykorzystywano je jako połączenie formy artystycznej i marketingowej.

W XX wieku w Polsce i na świecie pojawiły się nieco bardziej ekspresyjne i eksperymentalne projekty plakatów, które były powiązane z różnymi nurtami artystycznymi: kubizm, futuryzm czy nawet konstruktywizm. Afisze artystycznego tego typu zyskały miano nie tylko popularnej formy przekazu reklamowego, ale także były medium sztuki, poniekąd współczesnej.

 

Plakat filmowy

Plakaty filmowe to ciekawe formy przekazu marketingowego, które zachęcały od lat odbiorców do wizyty w kinie. Do dziś okładki popularnych produkcji filmowych mogą przybierać formę plakatu. W Polsce i za granicą na przestrzeni lat działali wybitni twórcy, których dzieła stanowią prawdziwą historię plakatu. Zaliczamy do nich takie osoby, jak:

• Waldemar Świerzy – prace tego artysty wyróżniają się niesamowitą kolorystyką oraz dynamiką, która jest widoczna na pierwszy rzut oka po zapoznaniu się z plakatem. Zachęcamy do obejrzenia plakatów filmowych “Sami Swoi” lub “Rejs”, które są kwintesencją stylu tego artysty.
• Saul Bass – jest odpowiedzialny za projekt plakatu do filmu “Psychoza”, który podbił światowe kina.
• Drew Struzan – w światowej kinematografii to popularna postać. Drew odpowiada za projekt serii plakatów do “Gwiezdnych Wojen” oraz kultowego filmu “Powrót do przyszłości”.

 

Historia polskiego plakatu

Historia polskiego plakatu jest fascynująca i rozciąga się na wiele dziesięcioleci, odzwierciedlając zmiany w sztuce, polityce i społeczeństwie Polski. Narodziny polskiego plakatu artystycznego datowane są na rok 1899, związane z pracami takich artystów jak Stanisław Wyspiański, który stworzył plakat "Wnętrze". Ta twórczość była natchniona duchem patriotyzmu i miała na celu inspirować naród polski do przetrwania pod władzą okupanta.

 

Początki plakatu polskiego i jego funkcje w XIX wieku

W latach 50. i 60. XX wieku, szczególnie po II wojnie światowej, nastąpił rozwój tzw. Polskiej Szkoły Plakatu, która wpłynęła na projektantów i grafików na całym świecie. Polska szkoła plakatu charakteryzowała się oryginalnością i była źródłem inspiracji dla wielu twórców. Do najważniejszych przedstawicieli tej szkoły należeli Józef Mroszczak, Henryk Tomaszewski, Tadeusz Trepkowski, Eryk Lipiński, Roman Cieślewicz, Jan Lenica, Jan Młodożeniec, Franciszek Starowieyski i wielu innych artystów.

W XIX wieku główną funkcją plakatu było: przekazywanie informacji, uświadamianie społeczeństwa oraz wyrażanie uczuć i emocji.

 

Złota era plakatu polskiego

Złota era polskiego plakatu to okres, który wyznaczyli tacy artyści jak Tadeusz Gronowski, Władysław Skoczylas, Henryk Berlewi czy Franciszek Starowieyski. Ich twórczość charakteryzowała się unikalnością, pomysłowością i silnym wpływem na rozwój sztuki plakatu w Polsce.

Tadeusz Gronowski, uznawany za jednego z pionierów nowoczesnego polskiego plakatu, był znany ze swojej wszechstronności i umiejętności łączenia intensywnych barw z prostymi, uniwersalnymi znakami graficznymi. Jego prace, takie jak "Hulanicka" (1926), "Gentelmen" (1929), czy plakat "Papierosów Gabinetowych" (1931), odzwierciedlały wyrafinowany styl art déco i były charakterystyczne dla jego epoki.

Franciszek Starowieyski to w historii polskiego plakatu kolejny wybitny artysta. Jego prace, takie jak plakat do filmu "A Woman Is a Woman" (1967), odznaczały się oryginalnością i głębią artystyczną.

 

Plakat polski po II wojnie światowej

Popularne w historii polskiego plakatu są także afisze propagandowe wykorzystywane z czasów II Wojny Światowej. Głównym celem przygotowywania takich form przekazu było osiągnięcie zamierzonych celów politycznych oraz promowanie danego ustroju zarządzania państwem i społeczeństwem.

Przykłady plakatów propagandowych to seria afiszów CYRK, które zawierały zakodowane obrazy krytykujące reżim sowiecki. Plakaty te stały się środkiem dla drobnych aktów oporu i okazją dla Polski do cichego wyrażenia swojej autonomii i tożsamości.

 

Plakat polski – lata 50. i 60. XX wieku

Historia plakatu sięga też lat 50. i 60. XX wieku. Wtedy w sztuce dominował surrealizm, gloryfikacja wiedzy i wszelkie ideologie komunistyczne. To szczególnie widoczne w Polsce, gdzie afisze stosowano głównie do przeforsowania niekorzystnego ustroju politycznego. Popularne były też afisze używane do promowania produktów i usług w okresie powojennym, które często łączyły nowoczesne techniki projektowania z elementami propagandy.

 

Lata 70. i 80. dla polskiego plakatu

W tych latach plakaty przyjmowały formę sztuki niezależnej i były wyrazem emocji przez artystów. Można powiedzieć, że historia polskiego plakatu w tych latach dotyczy przekazywania idei oraz przekonań wśród społeczeństwa poprzez atrakcyjne formy sztuki. Ówcześnie najpopularniejsze były plakaty kulturalne, które zawierały element promocji wydarzeń kulturalnych.

 

Rola plakatu w promocji

Wieloletnia historia plakatu odbiła swoje piętno na dzisiejszych formach przekazu marketingowego oraz na sztuce. Na ten moment plakaty są powszechnie stosowanym materiałem promocyjnym, szczególnie na targach, dniach otwartych w firmie, a także klasycznie – jako forma masowego przekazu w miejscach publicznych.

To skuteczna forma promocji marki, ale tylko wtedy, kiedy plakaty zostaną wydrukowane z należytą starannością i zachowaniem podstawowych zasad obowiązujących w branży poligraficznej. Jeśli chcesz stworzyć nowoczesne plakaty promocyjne, możesz je wydrukować w naszej drukarni internetowej.